Een samenvatting van de opleiding met Prof. Dr. Hasan Onat

Op Zaterdag 8 februari, zijn een 25-tal mensen samengekomen voor een boeiende ééndaagse cursus, gegeven door Prof. Dr. Hasan Onat. De titel luidde: ‘De gemeenschappelijke basis van de islam en de waarheid van de stromingen’.

Na een leuke kennismaking begon de professor, die zich al 40 jaar bezighoudt met de geschiedenis van de stromingen binnen de islam, aan de inleiding.

Het biologisch verschil tussen apen en de mens bedraagt slechts 1%. Wij zijn helemaal niet zo bijzonder als dat wij vaak denken. Wat de mens van de rest onderscheidt is de rede. De eerste verzen van hoofdstuk 2 van de Koran verwijzen naar dit gegeven: “en Hij (God) leerde Adam de namen van alle dingen”. Hier kan Adam een individu voorstellen maar hij staat symbool voor de mens. De kennis van de namen van alle dingen is de bekwaamheid om dingen te benoemen, inzicht te verwerven in dingen en abstract te denken.  De term ‘sadjdah’ die vertaald wordt als neerbuigen of knielen staat voor het respecteren van het bestaan van andere wezens. Laatste onderzoek bewijst dat ook dieren op een bepaalde manier kunnen denken maar hebben geen abstract redeneervermogen.

Het abstract denken maakt dat de mens kan creëren. Dit doen wij door middel van wetenschap, technologie en kunst. Je bent als er wetenschap en kunst is. Deze kunde is geschonken door God aan de mens maar vandaag durven moslims het werkwoord ‘creëren’ zelfs niet te gebruiken in functie van de mens. Dit heeft voor een stuk te maken met de onwetendheid over de Arabische taal.

Zijn wij, moslims bezig met wetenschap en technologie? Duidelijk niet. Nochtans hebben we prachtige voorbeelden uit de geschiedenis zoals Avicenna, Farabi enzo. Maar de moslimwereld hield zich enkel bezig met de vraag of deze geleerden al dan niet moslims waren. Bijgevolg zijn het geen producerende maar slechts consumerende maatschappijen geworden die gedoemd zijn te verdwijnen.

Ook in de tijdperk van de Profeet had kennis voorrang en werd de kritische ingesteldheid gewaardeerd. Zo was de gids van profeet Mohammed tijdens de emigratie geen moslim maar een ongelovige Arabier. Moslims hebben het zelfs moeilijk om dit toe te geven terwijl hen in de Koran wordt toegeschreven om te luisteren naar alles en de beste te volgen. De vrienden van de Profeet hadden de vrijheid om dingen in vraag te stellen. Wanneer profeet Mohammed een idee overbracht, vroegen zij of dat idee al dan niet een openbaring was. Een voorbeeld uit een latere tijdperk is de grootmeester Imam Hanafi, die de kritiek van zijn leerlingen in acht nam en op basis daarvan zijn eigen ideeën verbeterde.

De 3^de en 4^de generatie behoort tot België. Wil jij een waardige plaats, dan moet je de samenleving willen dienen. Zelfkennis en zelfvertrouwen zijn vereisten om gezond te kunnen integreren.

Verdiensten van vandaag:

1. Kennis opdoen
2. Inzicht over mogelijke oplossingen van het probleem in de moslimwereld (er vloeit bloed en het wordt gerechtvaardigd op basis van geloof en stromingen)
3. Kan antwoorden bieden op cruciale vragen zoals, Ben je een volwaardige moslim zonder een bepaalde stroming te volgen?

 

Eerste deel : Gemeenschappelijke noemer van de islam

*Belang van kennis en logisch redeneren

Omar Khattab, de heiden die Mohammed wou gaan doden, verlaat zijn huis als een moslim. Wat is er toen veranderd? Zijn kleren of uiterlijk? Neen. Wel zijn kennis, hij werd geraak door de boodschap van de Koran.

In het prille begin had de islam niets te bieden buiten pijn, leed en onderdrukking want moslims werden toen vervolgd. Het blijkt dat de eerste moslims kozen voor de islam omwille van de boodschap van de koran en dus als resultaat van een mini-onderzoek. Het geloofspunt dat met moeite werd geaccepteerd, was het geloof in het hiernamaals. De Koran verwees naar de natuur en de rede om het hiernamaals te begrijpen en te bewijzen. Zoals de natuur sterft en opleeft, zo zullen jullie herleven.

Volgens de Koran dient geloof een vrijwillige keuze te zijn en zich te baseren op kennis, logische kennis in overeenstemming met de wetten van het bestaan. De koran laat geen ruimte voor het imiteren van geloof, meer dan 300 keer vraagt hij ‘Denken jullie dan niet na?’. Het is verschrikkelijk om te vermelden dat binnen de islamwereld 150 tot 200 miljoen vrouwen analfabeet zijn.

*Rechtvaardigheid

De vervolgde moslims die naar Ethiopië emigreerden, kozen voor dat land omdat het bestuur daar rechtvaardig was. De basisprincipe van de islam is rechtvaardigheid.

*Het concept van ‘Salieh Amel’ en ‘Tawhied’ (eenheid)

Een belangrijk begrip dat de Koran gebruikt is ‘salieh amel’, ‘goede daden’. Dit is een onderdeel van de gemeenschappelijke basis van de islam en is een universeel begrip. Het staat voor het produceren voor het algemeen belang .

Tawhied bestaat niet louter uit woorden die de eenheid van God benadrukken. Het is een soort paradigma dat het onderbewustzijn vormt en moet leiden tot goed gedrag, namelijk overeenkomst tussen bewustzijn, woorden en daden. Juist denken betekent niet altijd juist handelen . Tawhied verplicht de mens om ook juist te handelen. De Koran waarschuwt:  “Waarom zeggen jullie dingen die jullie zelf niet doen?”.  

Volgens grootmeester Imam Matoeridi is geloof een individuele aangelegenheid. Het is niet onze taak om te oordelen over andere mensen. Imam Hanafi beschrijft geloof als tawhied, eenheid.

Het eerste deel werd afgerond met een verwijzing naar het laatste boek van Yuval Harari, 21 Lessons for the 21st Century: zich bezighouden met religie is het ontwerpen van de toekomst.

 

Tweede deel:  Verschillen in het begrip van religie in de context van vrijheid

Wanneer religie traditie wordt, heeft religie geen effect meer. Als voorbeeld werd een anekdote verteld over een synagoge dat omgebouwd werd in een moskee. Zij hadden beter geïnvesteerd in de mens in plaats van gebouwen. Want moskeeën zijn niet onmisbaar voor de islam. De traditie legt dit wel op.

Een ander voorbeeld:  Het memoriseren van de Koran was een maatregel om het verdwijnen van de Koran tegen te houden. Vandaag bestaat dit gevaar niet meer , het verstaan van de Koran heeft prioriteit. Traditie en religie moeten uit elkaar gehaald worden.

Tradities en de verschillende stromingen binnen de islam mogen niet gelijkgesteld worden aan het geloof. Stromingen zijn slechts wegen om de religie te begrijpen. De vier erkende stromingen zijn de meest bekende terwijl er tientallen andere stromingen waren. De erkenning van deze vier gebeurde in de vijfde eeuw na de emigratie (622). In de tijdperk van de Profeet was er geen sprake van een stroming.

Het fundamenteel probleem in de islamwereld is vrijheid. De islam is niet vrij en ligt onder het bedwang van moslims. Daarom heeft de islam zijn functie verloren. In het verleden zochten mensen heil en vrijheid in de moslimoorden. De moslimtraditie heeft altijd een vreedzame co-existentie gekend. Denk aan de Sefardische Joden die naar het Ottomaanse rijk vluchtten. Nu is het juist andersom. Moslims lopen weg van de moslimwereld.

Volgens de islam is de mens vrij om te geloven en niet te geloven, zowel het toetreden tot en het uittreden uit de islam moet een vrijwillige keuze zijn. Maar volgens bepaalde stromingen mogen zelfs moslims die niet meer bidden, gedood worden (Sjafie en Esjarie). Volgens Imam Hanafi is de moslim die niet meer bidt wel zondig maar blijft een moslim en er staat geen straf op. Deze meningen vertegenwoordigen niet het geloof zelf. Vaak zijn stromingen ontstaan door politieke inmenging en de strijd om machtsposities te bekleden en te behouden.

Een rechtssysteem dat functioneert volgens de islamitische waarden dient de volgende 5 fundamenten te beschermen: leven, verstand, bezit, nageslacht en geloof.

De islam is een religie die de emancipatie van de mens beoogt. De zwakte van de mens is goddelijke krachten toeschrijven aan bepaalde dingen en mensen, vaak uit angst enzo. Dit betekent dat de mens onder het bedwang van zijn gevoelens en driften komt te liggen. Het geloof in de enige God zet de mens vrij van al deze gevoelens. Alles dient gewaardeerd te worden zoveel  als dat het verdient en niet meer. Dus tawhied zou de mens moeten bevrijden maar de Wahabieten o.a., die zich deze term bijna toeeigenen, onderdrukken de mensen.

Het wordt door moslims algemeen aangenomen dat Imam Boechari en Imam Hanafi (beide geleerden die zich bezighielden met de authenticatie van de overleveringen van de Profeet) dezelfde meningen delen. Maar Imam Boechari, die Imam Hanafi nooit in levende lijve heeft gezien of gekend, beschrijft hem als een ‘éénogige antichrist /beest (dadjdjal) .  Dit, omwille van zijn meningen en interpretaties.

Een overlevering vermeldt dat de Profeet zou gezegd hebben dat zijn volgelingen in 73 groepen zullen verdeeld worden waarvan maar 1 groep zal gered worden. Het gelijkstellen van een stroming aan de religie maakt dat men alles in groepsterm gaat lezen waardoor het individu wordt verwaarloosd. Onderzoek wijst uit dat de grootste angst van jongeren uitgesloten worden is. Dit is vaak het gevolg van een minderwaardigheidscomplex.

Derde deel:  Sektarische achtergrond van conflicten en een weg naar oplossingen

Waar begon de achteruitgang?  18^de eeuw: loslaten van wetenschap en kunst, oorlogen waardoor de focus op andere dingen viel terwijl er tot die tijd kunst en wetenschap altijd aanwezig was in de moslimwereld. Geen producerende maar consumerende maatschappijen.

De kwestie van Ibni Saba: staat symbool voor de zondebok. Men gaat altijd op zoek  naar derden om te beschuldigen.

Voorbeeld: de slag van Djamal, was een oorlog tussen de vrouw en de schoonzoon van profeet Mohammed.  Een zogenaamde Ibni Saba (een bekeerde Jood) zou hen tegen elkaar hebben opgezet. Hij zou overal chaos hebben veroorzaakt. Zo luiden de verhalen over Ibni Saba, in werkelijkheid zijn ze verzonnen. Zo hadden we een zondebok voor alle leed van toen.  Moe’awiyah, die na Ali de kalief werd en wiens opvolging niet rechtsgeldig was, werd opgenomen in de lijst van de ‘schrijvers van de openbaring’ om de woede tegen hem te verzachten.  Het concept ‘Asjarai moebasjara’, de zogenoemde ‘tien gezegende metgezellen die de hemel hebben verdiend’ is ook verzonnen om deze mensen veilig te stellen.

Stromingen in wording creëren een eigen epistemologie die met de tijd de religie gaat vervangen. Het zijn door mensen gevormde instellingen, gebaseerd op een eigen begrip van religie. Dit is een logisch en natuurlijke ontwikkeling maar moet gestoeld zijn op de gemeenschappelijke noemer van de islam. Als dat niet het geval is gaan verschillen beschouwd worden als religie.

Stromingen beschouwen zichzelf als de uitverkorene groepen. Wie niet in het plaatje past; is afvallig. En dit rechtvaardigt geweld tegenover iedereen en in het bijzonder moslims, terwijl doden alleen wordt toegelaten als het gaat om zelfverdediging en strijden om vrede. Dit is wanneer strijden noodzakelijk is en zelfs dan mag men niet massaal gaan strijden en zijn er regels aan verbonden.

Politieke zaken zijn overgelaten aan de mens, het is geen religieuze zaak. De opvolging van Aboe Bakr is hier een mooi voorbeeld van.  Als men wilt beslissen op basis van wat God heeft geopenbaard, dient men rechtvaardigheid als fundament te nemen. De mensen moeten zelf een politieke theorie vormen gebaseerd op principes zoals: rechtvaardigheid, overleg, bekwaamheid en redelijkheid. Zie het voorbeeld van Kalief Oemar die de koranverzen niet letterlijk uitvoert. Het bekende begrip ‘oeloel emr’  wordt  vaak verkeerd begrepen. Het staat niet voor de bestuurders die mensen moeten gehoorzamen, maar voor deskundigen die weer op basis van kennis het voor het zeggen hebben.

Bijgevolg kunnen we besluiten dat de basisprincipes van de mensheid gelijk zijn aan de basisprincipes van de islam en op universele schaal is dit rechtvaardigheid.

De oplossing ligt erin dat moslims beseffen dat stromingen en traditie geen religie zijn, dat politieke systemen geen religieuze aangelegenheden zijn. Zij moeten de rede en het verstand opnieuw ontdekken, universeel en kritisch denken, het verstand effectief gebruiken om de misconcepties binnen de religie te herkennen en deze wegnemen, zich bezighouden met wetenschap en kunst en produceren voor het algemeen goed.